هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
آموزشی
ابهام و فشرده سازی جمله + گم شدن مرجع ضمیر
درود و عرض ادب و احترام خدمت شما دوست گرامی در این پست تحت عنوان ابهام و فشرده سازی جمله قصد دارم به سه نکته بسیار مهم در خصوص ویراستاری ادبی بپردازم:
این مطالب چکیده ای است از کتاب راهنمای ویراستاری و درست نویسی نوشته دکتر محسن ذوالفقاری می باشد.این مقاله که از منظر ویراستاری ادبی کمی فنی و تخصصی می باشد.
اما نگران نباشید ما اهتمام ورزیده ایم تا آن را به ساده ترین روش ممکن برای شما با مثال های ساده بیان کنیم بنابراین شما برای یادگیری این مطلب احتیاجی به پیش آگهی از دستور زبان فارسی ندارید.
پیرامون اهمیت این موضوع می توان عنوان نمود، ابهام و فشرده سازی جمله و گم شدن مرجع ضمیر در نگارش متون فارسی، یکی از مشکلات رایج ابهام و فشرده سازی جمله و گم شدن مرجع ضمیر است.
این مشکلات باعث می‌شوند که مفهوم نویسنده به خواننده منتقل نشود یا به صورت نادرست تفسیر شود. در ادامه به بررسی علل، نشانه‌ها و راه حل‌های این مشکلات خواهیم پرداخت پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
ابهام جلمه
ابهام جمله زمانی رخ می‌دهد که جمله دارای بیش از یک معنا باشد و خواننده نتواند بفهمد که نویسنده منظور خود را با کدام معنا بیان کرده است. علل ابهام جمله می‌توانند مختلف باشند.
از جمله این موارد می توان به موضوعات زیر اشاره نمود :
- استفاده از ضمایر بدون مرجع یا با مرجع نامشخص
- استفاده از عبارات تعدادی، تفضیلی، تقابلی، تقسیم‌کننده، تقارن‌آور یا تحول‌آور بدون رعایت قواعد
- استفاده از عبارات قیدی، صفت‌های قیدساز یا حروف ربط بدون رعایت ترتیب
- استفاده از عبارات پاسخگو یا پاسخ‌طلب بدون رعایت ساختار
- استفاده از عبارات تکرار شده، هم‌آوای شده یا هم‌پایان شده
- استفاده از عبارات دارای معانی دوگانه، سخرانه، طنزآمیز یا استعاری برای رفع ابهام جمله
حال برای رفع این موارد در ابهام و فشرده سازی به ترتیب لازم است که نویسنده :
- ضمایر را با مرجع خود هم‌خط کند و در صورت امکان از ضمایر جدا به جای ضمایر پیوسته استفاده کند.
- عبارات تعدادی، تفضیلی، تقابلی، تقسیم‌کننده، تقارن‌آور یا تحول‌آور را با رعایت قواعد ویرگول، خط تیره، نقطه ویرگول یا پرانتز جدا کند.
- عبارات قیدی، صفت‌های قیدساز یا حروف ربط را در محل مناسب قرار دهد و در صورت لزوم با ویرگول از بقیه جمله جدا کند.
- عبارات پاسخگو یا پاسخ‌طلب را با رعایت ساختار و نشانه‌های سوالی یا جوابی بنویسد.
- عبارات تکرار شده، هم‌آوای شده یا هم‌پایان شده را با استفاده از مترادف‌ها، متضاد‌ها یا معادل‌های مناسب تنوع بخشید.
- عبارات دارای معانی دوگانه، سخرانه، طنزآمیز یا استعاری را با استفاده از نشانه‌های مناسب مشخص کند.
فشرده سازی جمله
فشرده سازی جمله زمانی رخ می‌دهد که نویسنده برای اجتناب از تکرار اسامی یا عبارات، از ضمایر یا حروف اضافه استفاده کند و به این ترتیب جمله را کوتاه‌تر کند. فشرده سازی جمله می‌تواند در برخی موارد مفید باشد، اما در برخی موارد دیگر ممکن است باعث نامفهوم شدن جمله شود.
در اصل باید جلمه به این صورت نوشته شود :
- جمله طولانی: محمد به مدرسه رفت و محمد دید کتابش را فراموش کرده است.
- جمله فشرده: محمد به مدرسه رفت و دید کتابش را فراموش کرده است.
اما گاهی فشرده سازی جمله باعث می‌شود که جمله نامفهوم گردد و معنای آن نامشخص شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که مرجع ضمیر، یعنی اسم یا شخصی که ضمیر به آن اشاره دارد، در جمله وجود نداشته باشد یا با چندین اسم یا شخص قابل تطبیق باشد. مثلا:
- جمله ابهام‌زا: علیرضا به علیرضا گفت.
- جمله روشن: علیرضا (برادر) به علیرضا (پسر عمو) گفت.
برای رفع این ابهامات، باید ضمیر را با اسم جایگزین کنیم یا اسم را قبل از ضمیر بگوئیم. مثلا:
- جمله ابهام‌زا: آن را به من بده.
- جمله روشن: آن کتاب را به من بده.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ضمیر و مرجع ضمیر، می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید:
سامانه مدیریت نشریات علمی
- سامانه مدیریت نشریات علمی – تحلیل نحوی هم نقش ضمیر
- وبسایت گنجینه آزمون و محتوای آموزشی – پیدا کردن مرجع ضمیر در جمله
- وبسایت فرادرس – ضمیر چیست
گم شدن مرجع ضمیر
گم شدن مرجع ضمیر زمانی رخ می‌دهد که نویسنده از ضمیر استفاده کند، اما مرجع آن در جمله یا پاراگراف قبل یا بعد وجود نداشته باشد. گم شدن مرجع ضمیر باعث می‌شود که خواننده نتواند فاعل، مفعول، مالک یا هر نقش دیگری را که ضمیر باید نشان دهد، شناسایی کند. علل گم شدن مرجع ضمیر در ابهام و فشرده سازی می‌توانند مختلف باشند؛
در جملات زیر مواردی که دارای اشتباهات فنی مرتبط با موضوع دارند، برای شما عنوان گردیده است :
- استفاده از ضمیر بدون وجود مرجع مناسب در جمله یا پاراگراف قبل یا بعد
- استفاده از ضمیر به جای عبارت دارای مرجع مناسب در جمله یا پاراگراف قبل یا بعد
- استفاده از ضمیر به جای عبارت دارای بیش از یک مرجع مناسب در جمله یا پاراگراف قبل یا بعد
- استفاده از ضمیر به جای عبارت دارای مرجع نامشخص یا نامناسب در جمله یا پاراگراف قبل یا بعد
برای رفع گم شدن مرجع ضمیر، لازم است که نویسنده اصلاحات را به روش هوشمندانه زیر انجام دهد :
- ضمیر را با مرجع مناسب هم‌خط کند و در صورت عدم وجود مرجع مناسب، به جای ضمیر از عبارت دارای مرجع مناسب استفاده کند
- عبارت دارای مرجع مناسب را با ضمیر هم‌خط کند و در صورت عدم وجود ضمیر مناسب، به جای عبارت از ضمیر مناسب استفاده کند
- عبارت دارای بیش از یک مرجع مناسب را با ضمیر هم‌خط کند و در صورت عدم وجود ضمیر مناسب، به جای عبارت از ضمیر مناسب استفاده کند یا عبارت را به گونه‌ای تغییر دهد که فقط یک مرجع مناسب داشته باشد
- عبارت دارای مرجع نامشخص یا نامناسب را با ضمیر هم‌خط کند و در صورت عدم وجود ضمیر مناسب، به جای عبارت از ضمیر مناسب استفاده کند یا عبارت را به گونه‌ای تغییر دهد که مرجع شخص یا شیء مشخص یا مناسب داشته باشد.
جمع بندی در مقاله ابهام و فشرده سازی
اگرچه ابهام و فشرده سازی در ویراستاری کمی تخصصی بود اما همانطور که خود در مثال های ذکر شده آن را درک نمودید، تلاش گردید تا این مطالب به صورت کاملا ساده برای شما بیان گردد. البته که در هر صورت برای افزایش مهارت ویراستاری خود توصیه می شود این کتاب را یک بار حتما بخوانید زیرا تا زمانی که توان مطالعه پایینی داشته باشید نمی توانید ویراستاری حرفه ای باشید.
برای بهره مندی از آموزش های وبسایت الیاس حسینی و یادگیری تمامی این الزامات می توانید از دوره آموزشی نخبگان ثروت ساز ما دیدن نمایید.
